Bệnh Dịch Tả Gà (Newcastle) – Hướng Dẫn Nhận Biết, Phòng Ngừa Và Điều Trị
Tìm hiểu bệnh dịch tả gà – nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Bảo vệ đàn gà với vaccine và vệ sinh chuồng trại.
1. Bệnh Dịch Tả Gà Là Gì?
Bệnh dịch tả gà, hay còn gọi là bệnh Newcastle, là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus Newcastle (NDV), thuộc họ Paramyxoviridae, gây ra. Đây là một trong những bệnh gây thiệt hại lớn nhất trong chăn nuôi gà tại Việt Nam, đặc biệt ở các tỉnh có khí hậu nồm ẩm như miền Bắc và miền Trung. Bệnh có thể khiến cả đàn gà chết nếu không được phòng ngừa hoặc xử lý kịp thời. Gà con và gà chưa tiêm vaccine là đối tượng dễ mắc nhất, với tỷ lệ tử vong có thể lên đến 95% ở các chủng virus độc lực cao.
Bệnh lây lan nhanh qua:
- Phân và dịch tiết: Virus có trong phân, nước mũi, hoặc nước dãi của gà bệnh.
- Thức ăn, nước uống: Virus bám vào máng ăn, máng uống bị nhiễm bẩn.
- Dụng cụ chăn nuôi: Qua quần áo, giày dép, hoặc dụng cụ không được khử trùng.
- Chim hoang dã: Vịt, ngan hoang hoặc chim di cư có thể mang virus mà không có triệu chứng.
Virus NDV sống sót lâu trong môi trường lạnh (3-6 tháng ở 1-4°C, 1 năm ở 20°C) nhưng dễ bị tiêu diệt bởi ánh nắng, nhiệt độ cao, hoặc thuốc khử trùng như Formol 5%, Novacide, Novasept.
2. Triệu Chứng Của Bệnh Dịch Tả Gà
Bà con cần quan sát đàn gà hàng ngày để phát hiện sớm bệnh dịch tả gà. Bệnh có hai dạng chính: cấp tính (nặng) và mãn tính (kéo dài). Dưới đây là các triệu chứng cụ thể:
| Dạng Bệnh | Triệu Chứng |
|---|---|
| Cấp tính | – Gà khát nước, lông dựng ngược, mệt mỏi, đứng yên hoặc nằm. – Chảy dịch mũi, miệng; bụng sưng; thở khò khè. – Tiêu chảy phân xám xanh, có mùi hôi. – Gà đẻ giảm trứng, trứng mỏng vỏ hoặc dị dạng. – Tỷ lệ chết cao, có thể 100% ở đàn không tiêm vaccine. |
| Mãn tính | – Gà nghiêng đầu, liệt chân hoặc cánh, đi vòng vòng, mất thăng bằng. – Rối loạn hô hấp và thần kinh, kiệt sức, chết dần. |
Bệnh tích khi mổ khám:
- Gà con/gà thịt: Xuất huyết ở khí quản, dạ dày tuyến, ruột; đầu sưng phù, mắt sưng.
- Gà đẻ: Nang trứng thoái hóa, mềm nhão, xuất huyết; khí quản viêm, túi khí dày đục.
Lưu ý: Một số gà có thể chết đột ngột mà không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt với chủng virus cực độc.
3. Cách Phòng Ngừa Bệnh Dịch Tả Gà
Phòng ngừa bệnh dịch tả gà là cách tốt nhất để bảo vệ đàn gà và giảm thiệt hại kinh tế. Dưới đây là các biện pháp đơn giản mà bà con có thể áp dụng:
3.1. Tiêm Vaccine Định Kỳ
- Loại vaccine: Vaccine Lasota (nhỏ mắt hoặc uống) là phổ biến và hiệu quả. Ngoài ra, có vaccine bất hoạt cho gà lớn.
- Lịch tiêm:
- Gà con: Nhỏ vaccine Lasota khi 1-7 ngày tuổi.
- Gà lớn: Nhắc lại mỗi 3-6 tháng, tùy theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
- Lưu ý: Mua vaccine từ các cửa hàng thú y uy tín như Viavet và làm theo hướng dẫn pha chế trên bao bì.
3.2. Vệ Sinh Chuồng Trại
- Giữ chuồng sạch sẽ, thông thoáng, không để ẩm ướt.
- Khử trùng chuồng, máng ăn, máng uống bằng thuốc như Formol 5%, Novacide, hoặc Virkon ít nhất 1 lần/tuần.
- Dùng lưới chắn để ngăn chim hoang dã (vịt, ngan, chim di cư) tiếp cận chuồng.
3.3. Cách Ly Gà Mới
- Gà mới mua về cần nuôi riêng trong khu cách ly ít nhất 2 tuần để kiểm tra sức khỏe.
- Không nhập gà từ các khu vực đang có dịch bệnh.
3.4. Đảm Bảo Dinh Dưỡng
- Cung cấp thức ăn đầy đủ dinh dưỡng, bổ sung vitamin B-complex, vitamin C, và khoáng chất để tăng sức đề kháng.
- Nước uống phải sạch, không để nhiễm bẩn từ phân hoặc rác.
3.5. Theo Dõi Sức Khỏe
- Quan sát đàn gà mỗi ngày, ghi chép các dấu hiệu bất thường như ăn ít, ủ rũ, hoặc chết đột ngột.
- Báo ngay cho thú y nếu thấy gà có triệu chứng nghi ngờ bệnh.
4. Phác Đồ Điều Trị Bệnh Dịch Tả Gà
Hiện nay, bệnh dịch tả gà không có thuốc đặc trị. Tuy nhiên, bà con có thể áp dụng các phác đồ hỗ trợ để giảm thiệt hại và ngăn ngừa nhiễm khuẩn thứ phát. Dưới đây là phác đồ điều trị cụ thể:
| Ngày | Phác Đồ Điều Trị |
|---|---|
| Ngày 1-3 | – Sử dụng kháng thể đa b价 Gumboro/Newcastle (Viavet, tiêm hoặc pha vào nước uống theo hướng dẫn). – Pha thêm Az.Ktmd, Glucose K.C, Antigumboro, hoặc Az.Para C vào nước uống để tăng sức đề kháng. – Giữ gà ở nơi ấm, cung cấp nước sạch và thức ăn dễ tiêu. |
| Ngày 4-5 | – Chọn một loại kháng sinh để trị nhiễm khuẩn thứ phát (dùng trong 3-5 ngày): – Ampi-Coli extra: 1g/10kg trọng lượng cơ thể/ngày hoặc 1g/2L nước. – Via.Gentacos: 1g/10kg/ngày hoặc 1g/2L nước. – Amcoli-Forte: 1g/10kg/ngày hoặc 1g/2L nước. – Az.Moxy 50S: 1g/25kg/ngày hoặc 1g/4L nước. – Tiếp tục bổ sung vitamin và điện giải. |
| Sau điều trị | – Dùng thuốc giải độc gan, thận (như Hepa-Renal) để phục hồi sức khỏe. – Tiêm vaccine nhắc lại cho đàn gà khỏe mạnh. |
Lưu ý khi điều trị:
- Cách ly ngay: Chuyển gà bệnh ra khu vực riêng để tránh lây lan.
- Báo cáo thú y: Liên hệ cơ quan thú y địa phương để lấy mẫu xét nghiệm và được hướng dẫn xử lý.
- Xử lý gà chết: Đeo găng tay, khẩu trang, đốt hoặc chôn sâu gà chết để diệt virus.
- Khử trùng chuồng: Sau khi có bệnh, vệ sinh và khử trùng toàn bộ chuồng trại, dụng cụ bằng thuốc khử trùng mạnh.
5. Tác Động Của Bệnh Dịch Tả Gà
Bệnh dịch tả gà gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:
- Tử vong cao: Tỷ lệ chết có thể lên đến 95% ở đàn không tiêm vaccine.
- Giảm năng suất: Gà sống sót đẻ ít trứng, tăng trưởng chậm, chất lượng thịt giảm.
- Thiệt hại kinh tế: Chi phí vaccine, khử trùng, và mất mát do gà chết gây tổn thất lớn.
Phòng ngừa bệnh là cách tiết kiệm và hiệu quả nhất để bảo vệ kinh tế chăn nuôi.
6. An Toàn Thực Phẩm Và Sức Khỏe Con Người
- An toàn thực phẩm: Thịt và trứng gà nấu chín kỹ vẫn an toàn để ăn, vì virus NDV không ảnh hưởng đến thực phẩm đã qua xử lý nhiệt.
- Sức khỏe con người: Người tiếp xúc trực tiếp với gà bệnh mà không đeo bảo hộ có thể bị viêm mắt hoặc sốt nhẹ (rất hiếm). Bà con nên đeo găng tay, khẩu trang và rửa tay kỹ sau khi xử lý gà bệnh.
7. Câu Hỏi Thường Gặp
7.1. Làm sao biết gà mắc bệnh dịch tả?
Quan sát các dấu hiệu như ho, khò khè, tiêu chảy phân xanh, mào tím, hoặc gà chết đột ngột. Liên hệ thú y để xét nghiệm xác nhận.
7.2. Vaccine nào phòng bệnh dịch tả gà hiệu quả?
Vaccine Lasota là loại phổ biến, hiệu quả cao. Tiêm cho gà con 1-7 ngày tuổi và nhắc lại định kỳ.
7.3. Bệnh dịch tả gà có lây sang người không?
Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến gà. Người có thể bị viêm mắt nhẹ nếu tiếp xúc trực tiếp mà không bảo hộ, nhưng nguy cơ rất thấp.
7.4. Làm gì nếu đàn gà bị bệnh?
Cách ly gà bệnh, báo cáo thú y, khử trùng chuồng trại, và áp dụng phác đồ hỗ trợ như trên.
8. Kết Luận
Bệnh dịch tả gà là mối đe dọa lớn trong chăn nuôi, nhưng bà con có thể kiểm soát bằng cách tiêm vaccine, giữ chuồng sạch, và theo dõi sức khỏe đàn gà. Khi phát hiện bệnh, cần cách ly ngay, báo thú y, và áp dụng phác đồ hỗ trợ để giảm thiệt hại. Hãy bắt đầu phòng ngừa ngay hôm nay để bảo vệ đàn gà và đảm bảo hiệu quả kinh tế. Để biết thêm chi tiết, bà con có thể liên hệ cơ quan thú y hoặc tham khảo các nguồn uy tín
